अमृत बास्कुने
नवजात शिशु एवम् गर्भवती तथा सुत्केरी महिलाको स्वास्थ्य बुझ्नका लागि अन्नपूर्ण गाउँपालिका भित्रका स्वास्थ्यचौकीका स्वास्थ्यकर्मीहरू सुत्केरी आमाको घरघरमै पुग्ने गरेका छन् ।
अन्नपुर्ण गाउँपालिकाले सञ्चालन गरेको सुत्केरी र गर्भवतीलाई उपहार कार्यक्रम लिएर स्वास्थ्यकर्मीहरू घरमा पुगेर सुत्केरी आमा तथा नवजात शिशुको स्वास्थ्य अवस्था जानकारी लिने र आवश्यकता अनुसार उपचार गर्ने विधि प्रभावकारी देखिएको छ ।
सुत्केरीको घरघरमा स्वास्थ्यकर्मी कार्यक्रम सुरु भएपछि तोकिएको समयमा नियमित रुपमा गर्भ परीक्षण गराउने, स्वास्थ्य संस्थामै सुरक्षित प्रसूति हुने तथा बच्चा र आमाको पोषण सुधारमा सहयोग पुगेको स्थानीयको भनाइ छ ।
नेपालको संविधानको धारा ३८ को उपधारा २ मा प्रत्येक महिलालाई सुरक्षित मातृत्व र प्रजनन स्वास्थ्यसम्बन्धी हक हुनेछ भन्ने उल्लेख छ ।
सोही हकलाई समेत मध्यनजर गर्दै गर्भवती भएको थाहा पाएपछि नियमित निगरानी गर्ने र स्वास्थ्य जाँचका लागि गाउँपालिकाले स्वास्थ्यकर्मीलाई खटाउने गरेको हो ।
संविधानको धारा ३५ मा स्वास्थ्यसम्बन्धी हकको व्यवस्था छ । उक्त धाराको उपधारा १ मा प्रत्येक नागरिकलाई राज्यबाट आधारभूत स्वास्थ्य सेवा निःशुल्क प्राप्त गर्ने हक हुनेछ र कसैलई पनि आकस्मिक स्वास्थ्य सेवाबाट वञ्चित गरिने छैन भन्ने उल्लेख छ ।
अन्नपुर्ण गाउँपालिकाले सुत्केरी र गर्भवतीलाई उपहार कार्यक्रम शुरु गरेर सुत्केरी र नवजात शिशुको उपचार गर्ने विधि निकै फलदायी देखिएको स्वास्थ्य कार्यालय म्याग्दीका निमित्त प्रमुख एकनारायण लम्सालले बताउनु भएको छ ।
सुरक्षित मातृत्व तथा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकार ऐन–२०७५ को परिच्छेद–२ को दफा–३ मा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकार अन्तर्गत उपदफा ७ मा प्रत्येक महिलालाई प्रसूतिकर्मीबाट आवश्यक परामर्श, गर्भवती तथा प्रसूति सेवा, सुत्केरी पश्चातको गर्भनिरोधको सेवा पाउने अधिकार हुनेछ भन्ने उल्लेख भए बमोजिमको कार्य पनि अहिलेको कार्य भएको गाउँपालिकाको स्वास्थ्य शाखा प्रमुख समुन्द्र बरुवालले बताउनु भयो ।
बरुवालले भन्नु भयो–‘कार्यक्रम सञ्चालन गरेर उपहार दिन थालेपछि गर्भ र सुत्केरी परीक्षण गराउने दर ३२ प्रतिशतबाट बढेर ९२ प्रतिशत पुगेको छ ।’
कार्यक्रम सञ्चालन हुनुभन्दा पहिला ६० प्रतिशत मात्रै नियमित स्वास्थ्य चेकजाँच गराउने भए पनि पछिल्लो कार्यक्रमले गर्भवतीको स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने दर बढेको बरुवालको भनाई छ ।
घरमा असुरक्षित प्रसूति हुने र नियमित गर्भ परीक्षण नगराउने समस्या हटाउनका लागि गाउँपालिकाले उपहारसहित विभिन्न सन्देशमूलक अभियान सञ्चालन गर्ने योजना अनुरुपप नै यो कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको प्रमुख बरुवालको भनाई छ ।
सुरक्षित मातृत्व तथा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकार ऐन–२०७५ को परिच्छेद–३ को सुरक्षित मातृत्व तथा नवजात शिशु शीर्षक अन्तर्गत दफा–५ मा गर्भवती सेवा प्राप्त गर्ने अधिकारको उपदफा २ (क) मा सामान्यतया गर्भावस्थामा कम्तीमा चार पटक स्वास्थ्य जाँच गर्ने उल्लेख छ ।
‘ऐनमा तोकिएको मितिमा चार पटक गर्भ परीक्षण गर्दा हरेक पटक एक/एक क्रेट अण्डा र तोकिएको स्वस्थ्य संस्थामा प्रसूति हुनेलाई एउटा कुखुराको भाले दिने गरेका छौँ ।’–अन्नपुर्ण गाउँपालिकाकी उपाध्यक्ष दिवाकुमारी तिलिजाले भन्नु भयो–‘सुत्केरी भएपछि पनि तीन पटक सुत्केरी जाँच गर्नेलाई थप एक क्रेट अण्डा दिन्छौँ ।’
उक्त कार्यक्रम अनुसार आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा अन्नपूर्ण गाउँपालिकामा १ सय २७ जना गर्भवतीले तोकिएको स्वास्थ्य संस्थामा प्रसूति सेवा लिनु भएको छ । उहाँहरू मध्ये ४५ जना गाउँपालिकाभित्रकै स्वास्थ्य संस्थामा सुत्केरी भएका छन् ।
आठ ओटा वडा रहेको अन्नपूर्ण गाउँपालिकाको वडा नम्बर १ दोवा, ३ दाना र ४ नारच्याङबाहेकका स्वास्थ्य संस्थामा प्रसूति केन्द्र सञ्चालित छ ।
वडा नम्बर ५ मा पर्ने पाउद्वारको सामुदायिक स्वास्थ्य एकाइमा पनि प्रसूति केन्द्र सञ्चालन भएको छ । नियमित गर्भ र सुत्केरी परीक्षण गराउँदा आमा र बच्चाको स्वास्थ्य अवस्था तथा समस्या पहिचान गरेर जोखिमको व्यवस्थापन गर्न सहज भएको छ ।
आव २०७८/७९ मा ६ लाख रुपियाँ विनियोजन भएको यो कार्यक्रमका लागि चालु आव २०७९/८० मा पनि ६ लाख रुपियाँ नै विनियोजन गरेर निरन्तरता दिइएको उपाध्यक्ष तिलिजाले बतउनु भयो ।
गर्भवती र सुत्केरीको खानपान, सरसफाई र स्याहार सुधारमा जागरण आएको समेत उपाध्यक्ष दिवाकुमारी तिलिजाले बताउनु भयो ।
