गुम्दै मौलिकता

नेपालीहरुको दोश्रो ठूलो चाड तिहार घरआँगनमा भित्रिएको छ । तिहारलाइ उज्यालो, रमाइलो र खुसीयालीको चाडको रुपमा लिइन्छ । घरघरमा दियो बाल्ने, यमराजले समेत विश्राम लिएको समयको रुपमा खुसी र उमंगले मनाउने चाड विस्तारै भड्कीलो बन्दै गएको छ । तिहारमा देउसी भैलो खेल्ने चलन परापूर्व कालदेखि चल्दै आएको हो । देउसी भैलो आधुनिक समयमा पनि कला संस्कृतिको संरक्षणको चाडको रुपमा लिनुपर्नेमा आर्थिक संकलनको माध्यम बनाउन थालिएको छ । भैलो खेलेर संकलित रकमले केही संस्थाले कार्यालय लगायतका भौतिक पूर्वाधार पनि बनाएका छन् । तर महायज्ञ लगाएर विकास गर्छु भन्ने र भैलो खेलेर पूर्वाधार निर्माण गर्छौ भन्ने चलनले मौलिकता गुम्दै गएको छ । तिहार भनेको कला र संस्कृतिलाइ संरक्षण गर्दै धार्मिक मान्यतालाइ पनि स्थापित गर्ने पर्व हो । भैलोले त्यस्ता संस्कृतिलाइ उजागर गर्ने गर्छ । तर पछिल्लो समय भैलो भनेको पैसा उठाउने प्रवृत्ति बनेपछि अधिकांस नेपाली नागरिक तर्सन थालेका छन् । देउसी भैलोको नाउमा आएकाहरुले जवरजस्ती रकम उठाउने गरेको पाएपछि दिन चाहनेहरु पनि लुकेर वा तर्केर हिड्ने चलन शुरु भएको छ । किनकी एउटा चोकमा भैलोको नाउमा पश्चिमा संस्कृतिका गीत बजाएर नाच्ने र पर पर सम्म जवरजस्ती पैसा माग्ने चलनले सबैलाइ भैलोप्रति नकारात्मक टिप्पणी गर्ने आधार बनेको हो ।
युवाहरुलाइ भैलो र अन्य चाडपर्वमा नाच्ने भन्दै पश्चिमा संस्कृति र हिन्दी गीतमा नचाइने गरिएको छ । तर नेपाली मौलिक संस्कृति र भाषामा गीत संगीतलाइ चलनमा ल्याइएको छैन । जसको कारण मादल, सारङ्गी, दौरा सुरुवाल, ढाका टोपी, गुन्यु र चोलीहरु लोपहुने अवस्थामा पुगेका छन् । केही संस्थाले एकादुइ जनालाइ मगर पोशाकमा देखाएपछि गीत संगीतहरु भने नेपाली भाषा र संस्कृतिका छैनन् । भैलो र देउसी भट्याएको पनि देख्न छाडिएको छ । बरु सोझै हिन्दी र रिमिक्स गीतमा नाचेर रकम संकलनलाइ प्राथमिकता दिइएको छ । तिहार के हो ? किन र कसरी मनाईदै आइएको छ भन्ने कुरा पनि विर्सिन थालिएको छ । दाजुभाइ र दिदी बहिनीको सम्बन्धलाइ जोड्ने चाडलाइ युवायुवतीको माया प्रेममा लगाइएको छ । झट्टहेर्दा आर्कषक र रमाइलो जस्तो लागेपछि पछिल्ला बर्षहरुमा आएका देउसी भैलो र अन्य संस्कृतिले हिन्दु धर्म तथा नेपालीको मौलिक संस्कृतिलाइ टुटाइरहेको छ । भाषाहरु मर्दै गएको आभास भएको छ । किनकी शुद्ध र राष्ट्रिय भाषा कुन हो ? राष्ट्रिय पोशाक कुन हो भन्ने जस्ता कुराहरु विस्तारै लोप भैरहेका छन् । जाने बुझेको पाको पुस्ताले पनि आँखा चिम्लेर बसिदिन थालेपछि युवापुस्ताहरु कुलतमा पनि लागिरहेका छन् । दिपाबली २०७३ ले नेपालीलाइ आफ्नो मौलिक संस्कृति संरक्षणमा लाग्ने प्रेरणा देओस् । देउसी भैलो एउटा सूचक मात्र भएकोले नेपालीका दर्जनौं चाडपर्वलाइ मनाउने तरिकामा पनि मौलिकता ल्याउने र चर्को रुपमा पैसा खर्चलाई मात्र रमाइलो मान्ने चलनलाइ विस्तापित गराउन समयमै कदम चाल्नु पर्छ ।