धर्म सापकोटा राजु- सपना भाउजूले यत्रो उमेरसम्म अर्को बिहे नगरी बस्लिन् भनेर कसैले सोचेकै थिएनन् । यसका केही प्रमुख कारणहरू यस्ता थिए-
• उनी बिहेअघि निकै उत्ताउली थिइन्
• बिहेपछि श्रीमानसँग कहिल्यै राम्रो सम्बन्ध भएन
• बिहेपछि उनका छोराछोरी पनि भएका थिएनन्
• श्रीमानको मृत्युपछि उनी जहिले पनि बिधवा विवाहको समर्थन गर्थिन्
मसँग जानकारी भएसम्म अब यी कारणहरूको बारेमा केही थप जानकारी यहॉं लेख्दैछु ।
सपना भाउजूको जन्म एउटा सम्पन्न परिवारमा भएको थियो । दुईजना दाजुपछि जन्मेकी कान्छी छोरी थिइन् । बा आमाले निकै माया गरेर हुर्काएका । उनका कुनै पनि कदममा बुवाआमाले वा दाजुहरूले कुनै हस्तक्षेप गरेनन् । फलतः उनले राम्रोसँग पढ्न सकिनन् । पढाइमा नसके पनि पनि प्रेममा भने उनले निकै नै फड्को मारिन् । सोह्र वर्षे जवानीलाई सही सदुपयोग गर्दै उनले निकै धेरै केटाहरूसँग प्रेम र रोमान्स गर्न भ्याइन् । प्रेमको चक्कर चल्दाचल्दै जवानीको चमकलाई पनि कायम राख्दै २० वर्ष टेक्नेबित्तिकै दाम्पत्य जीवनमा परिणत भइन् ।
बिहेपछि पनि केटाहरूसँग डुल्ने घुम्ने कुरा जारी नै रह्यो । केही समय त चल्यो तर यो कुरा उनले श्रीमानबाट लुकाउन सकिनन् । श्रीमानले थाहा पाएपछि उनले रोक्न खोजे तर सपना भाउजूले हुँदै होइन भन्दै टारिदिइन् । दिनहुँ झगडाको आगो उनीहरूको दाम्पत्य जीवनमा सल्किन थाल्यो । दुबैजना छुट्टिएर बस्न पाए हुन्थ्यो भन्नेमा पुगे ।
बिहे गरेको पॉंच वर्षसम्म पनि उनीहरूका सन्तान भएनन् । सपना भाउजूका श्रीमान त बच्चा चाहन्थे तर उनी भने बच्चाको मोहमा पर्न चाहिनन् । कतिपयले भन्थे सपना भाउजूले बिहेअघि नै र पछि पनि धेरै पटक एबोर्सन गरेकी थिइन् । त्यसैको परिणाम उनले बच्चा पाउन सक्दिनन् । तर, वास्तविकता के थियो- सपना भाउजू नै जानून् । भाउजूको भाग्य भनौं या दुर्भाग्य- उनको दाम्पत्य जीवनमा लागेको आगो एकदिन एक्कासि झ्वाप्प निभ्यो । उनको दाम्पत्यको जीवनको रेखा पॉंच वर्षभन्दा लामो कोरिएन । हार्टएट्याकबाट उनका श्रीमानको मृत्यु भयो । फलतः उनी एकल महिला हुन पुगिन् ।
श्रीमान बितेपछि भने उनको जीन्दगी यु टर्न नै भयो । बाहिर जाने, डुल्ने काम पूरै रोकियो । मान्छेहरू अब झन् उनको बाटो खुल्यो भनेर कुरा गर्थे । तर, उनी त ठीक विपरीत भएर पो निस्किइन् । मन्दिर जाने, व्रत बस्ने, पूजाआजा गर्ने, दान गर्ने आदि कार्यमा सक्रिय भइन् । छोरीको त्यो अवस्था देखेर उनका बाआमाले सम्पत्ति पनि दाजुसरह नै दिए । यता उनका श्रीमानको पनि सबै उनकै नाममा भयो । उनी धार्मिक र सामाजिक काममा लागिन् । उनी विभिन्न पुस्तक पढ्ने र लेख्ने गर्न थालिन् । आफू बिहे त गरिनन् तर विधवाले पनि विदूरजस्तै सजिलै बिहे गर्न पाउनुपर्छ भन्ने अभियानमा खुलेरै लागिन् । उनकै अगुवाइमा धेरै बिहे भए पनि उनी स्वयं भने बिहेबाट टाढै रहिन् । पहिलेकी सपना भाउजू र अहिलेकी सपना भाउजूमा आकाश-जमिनको फरक आयो । भाउजू बिस्तारै समाजमा प्रतिष्ठित व्यक्ति बनिन् ।
अहिले सपना भाउजूको उमेर ६० हाराहारीमा छ । श्रीमान बित्दा उनी त्यस्तै २५ वर्षकी थिइन् । जवानीमा उनलाई प्रशस्त बिहे प्रस्तावहरू पनि आएका थिए तर उनले वास्तै गरिनन् । श्रीमान बितेपछिको आफ्नो सम्पूर्ण उमेर पुरुषबिना नै बिताइन् । त्यसै भएर पनि अब यो उमेरमा आएर उनले बिहे गर्लिन् भनेर कसैले सोचेको पनि छैन ।
सपना भाउजूको कथा मैले यहॉंसम्म लेखेर रविलाई पढ्न दिएको थिएँ र कम्प्युटरमा सेभ गरेर आफ्ना घरायसी काममा व्यस्त भएँ । अब मैले उनको यो कथा कसरी अगाडि बढाउने या यसैलाई मिलाएर अन्त्य कसरी गर्ने भनेर सोचिरहेको थिएँ किनकि कथा मैले पूरा गरिसकेको थिइनँ । यस्तै सोचिरहेको बेला अचानक एकदिन रविले मलाई फोन गर्यो र भन्यो, “एउटा कुरा थाहा पाइस् ?”
“पा’छैन,” मैले भनें ।
“सपना भाउजूले त बिहे गरिन् रे नि ? हेर न यो उमेरमा आएर सबैलाई आश्चर्य पार्दै ।”
म झसँग भएँ । यत्रो वर्षसम्म बिहे नगरी बसेकी भाउजूले यो उमेरमा आएर कोसँग र किन बिहे गरिन्- यो मलाई मात्र नभएर सबैलाई चासोको विषय बन्यो । यो कुरा उनको कथामा थप्न मन लाग्यो ।
पछि कुरा बुझ्दै जॉंदा त झन् आश्चर्यको कुरा पो आयो । कुरा के भने उनले त आफूभन्दा आधा उमेरको केटोसँग पो बिहे गरेकी रहिछन् । विदेशी समाचारमा आउने यस्ता कुराहरू आज आफ्नै देशमा सुन्नुपरेको, त्यो पनि सपना भाउजूको । यो समाचारले केही समय राष्ट्रिय पत्रिकाहरूमा पनि राम्रै चर्चा पायो ।
मलाई भने चर्चा मात्रले पुगेन, अन्य कुराहरू खोतल्न मन लाग्यो । एक हिसाबले त अनमेल विवाहपछि सपना भाउजूले त ठिकै गरिन् जस्तो लाग्यो । जे भए पनि जीवनको उत्तरार्द्धमा बिहे गरिन् र बुढ्यौलीमा एउटा जवान श्रीमानको साथ पाउने भइन् । तर मलाई अश्चर्य त केटालाई सम्झेर लाग्यो । त्यो केटाले के देख्यो भाउजूमा ? ६० वर्ष उमेरकी महिलाबाट न उसले यौन सन्तुष्टि पाउन सक्थ्यो न त बालबच्चा । अब आएर मलाई भने उसले यसरी ६० बर्षकी महिलालाई बिहे गर्नुको कारण पो बुझ्ने मन लाग्यो । अनि सपना भाउजूलाई छोडेर केटाको बारेमा पनि कथामा केही खाली ठाउँ बनाएँ । अनि खोज्दै जॉंदा केटाको बारेमा पनि दुई-चार कुरा फेला पर्यो ।
केटाको नाम वीरेन श्रेष्ठ रहेछ । सोसियोलोजीमा एमए सकेर अन्तर्राष्ट्रिय गैससमा काम गर्दो रै’छ । एकदिन अफिसकै कामको सिलसिलामा एउटा ‘सामूहिक विधवा विवाह’ कार्यक्रममा जॉंदा सपना भाउजूसँग उसको भेट भएको रै’छ ।
केटाको पनि पहिलो बिहे भने होइन रहेछ । बिहे भएको एक वर्षमै डिभोर्स भएको रै’छ । केटाको चाहना व्यवहारिक केटीमा रहेछ तर उसकी श्रीमती भने घरव्यवहारभन्दा पनि रमाइलो गर्नुपर्छ भन्नेमा रै’छ । यो कुरामा लोग्ने-स्वास्नीको निकै मतभेद भएछ । र, एक वर्ष नबित्दै उसलाई छोडेर हिँडिछ । श्रीमतीले छोडेर मर्माहत भएको बेला त्यो कार्यक्रममा सपना भाउजूसँग भेट भएपछि उसमा अनौठो ऊर्जा मिलेको महसुस भएछ । सपना भाउजूलाई आफ्ना सबै कुरा सुनाएपछि भाउजूले उसलाई पुनः विवाह गर्न सुझाइछिन् । तर, उसले विवाहको कुरामा इच्छा देखाएनछ ।
त्यसपछि ऊ बेलाबेला अनेक बहाना बनाएर सपना भाउजूसँग भेट गर्न जाँदो रहेछ । कुराकानी भइरहँदा एकदिन अचानक सपना भाउजूले सोच्दै नसोचेको कुरा भनेछ उसले । सपना भाउजूले त पत्याउँदै पत्याइनछन् । केटोले बिहेको प्रस्ताव सपना भाउजूलाई नै राखेछ । पहिले त भाउजूले पत्याइनछन् र मान्दै मानिनछिन् । तर, केटाले निकै जिद्दी गरेर सम्झाएपछि भने छोरा भन्न मिल्ने उमेरको केटोसँग बिहे गर्न तयार भइछन् ।
कथा लेख्ने क्रम जारी नै थियो । एकदिन रविले भन्यो, “भाउजूले त बरु केटा उमेरदार छ, बुढ्यौलीमा सहयोग होला भनेर बिहे गरिन् तर त्यो केटोले किन बिहे गर्यो तँलाई थाहा छ ?”
मैले भनें, “थाहा छैन, तेही त कुरा खोज्दै छु । तँलाई थाहा छ भने भन् न ।”
“सपना भाउजूको सम्पत्ति देखिनस् ? भाउजू बितेपछि उनको त्यही सम्पति खान पाउँछु भन्ने लागेर बिहे गरेको हो,” रबिले फेरि सोच्दै नसोचेको कुरा बाहिर ल्यायो ।
एकमनमा रविले भनेको कुरा कतै सत्य हो कि भन्ने लाग्यो । तर, सत्य नभएसम्म लेख्ने कुरा पनि त भएन । त्यसैले यो लेख्नुअघि पनि मैले थोरै अध्ययन गर्नुपर्ने भयो । तर पछि गएर रविले भनेको कुरा पनि सही निस्केन । किनभने सपना भाउजूले आफ्नो सम्पूर्ण जेथा मरणोपरान्त भनेर एउटा परोपकारी संस्थालाई दान गरिसकेकी रहिछन् ।
धेरै प्रयास गर्दा पनि मैले यो अनमेल विवाहको गॉंठी कुरा पत्ता लगाउन सकिनँ । मलाई लाग्यो- सबैको आफ्नो आफ्नो मनको कुरा हो, चाहनाको कुरा हो । कसलाई के मन पर्छ कसलाई के ! आखिर अरुको कुरामा त्यति धेरै चासो दिनैपर्ने पनि मैले देखिनँ र अन्त्यमा ‘सपना भाउजूको सुखद् दाम्पत्य जीवनको कामना’ लेख्दै कथाको अन्त्य गरें ।
